Taalcolumn: Hij pieste letterlijk in zijn broek

Hij pieste letterlijk in z'n broek van het lachen!

Zij zakte letterlijk door de grond van schaamte. 

Dat eerste zou nog wel kunnen. Een natte boel, maar ja; kan gebeuren als iets echt ontzettend grappig is.

Dat tweede is toch overduidelijk niet letterlijk, maar figuurlijk bedoeld. Daarom vind ik dit taalgebruik raar. Waarom zou je nadrukkelijk zeggen dat je iets letterlijk bedoelt, terwijl je het juist niet letterlijk bedoelt?

Even googelen leert dat de Taalunie - de baas van de Nederlandse taal - dit taalgebruik goedkeurt. Als voorbeeld wordt nog gegeven: 

Hij verveelde zich letterlijk te pletter.

Nou ja, zeg: je zegt iets heel nadrukkelijk letterlijk te bedoelen, terwijl je daarmee eigenlijk wilt aangeven dat je het juist precies tegenovergesteld bedoelt, namelijk niet letterlijk maar figuurlijk. Pffff, ik word daar letterlijk een beetje niet goed van!

Maar hoe dan wél deze uitdrukking gebruiken? Nou, simpel: als je iets écht letterlijk bedoelt:

Zij zette me letterlijk op straat.

Hij deed de deur niet voor me open en liet me letterlijk in de kou staan.

En ja:

Hij pieste letterlijk in z’n broek van het lachen.

Kan gebeuren. Toch, mister Bean?

Zie ook het Taalpraatje over dit taalfenomeen.